Η δημογραφική εικόνα της χώρας μας διαφέρει σήμερα σημαντικά από αυτήν της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας και το «δημογραφικό» αναδεικνύεται έτσι ως ένα από τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα, με στόχο την προσαρμογή στις αναμενόμενες αλλαγές, την ανακοπή των υφιστάμενων τάσεων και την άμβλυνση των όποιων αρνητικών τους επιπτώσεων. Οι μέχρι σήμερα εξελίξεις σε εθνικό επίπεδο είναι γνωστές και τα υπάρχοντα βραχυ-μεσοπτρόθεσμα προβολών επιτρέπουν, πάρα τα περιθώριο αβεβαιότητας να οριοθετήσουμε τα πεδία του πιθανού. Ο δημόσιος όμως διάλογος μέχρι σήμερα επικεντρώνεται ακόμη κυρίως στις εξελίξεις σε εθνικό επίπεδο παρότι οι διαφοροποιημένες πορείες των βασικών δημογραφικών συνιστωσών σε χαμηλότερα του εθνικού επίπεδα έχουν αναδειχθεί προ πολλού. Ταυτόχρονα, όταν και όποτε γίνεται αναφορά στις διαφοροποιήσεις αυτές, το ενδιαφέρον επικεντρώνονται συνήθως αποκλειστικά στις 13 μεγάλες Περιφέρειες παρόλο που οι τιμές των δημογραφικών δεικτών που καταγράφονται στις Περιφερειακές Ενότητες (Π.Ε), στους Δήμους και στις Δημοτικές Ενότητες κάθε Περιφέρειας ενίοτε διαφέρουν σημαντικά τόσο από τους μέσους περιφερειακούς όρους όσο και από τους μέσους εθνικούς.
Λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερθέντα, ευκταίο θα ήταν οι όποιες δημογραφικές προβολές να μην περιορίζονται μόνον σε εθνικό επίπεδο, αλλά να συνοδεύονται και από αντίστοιχες σε χαμηλότερα , όπως αυτά π.χ. των Περιφερειακών Ενοτήτων Μια τέτοια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και χρήσιμη άσκηση όμως για τις 73 Π.Ε. της χώρας μας, ακόμη και αν αποκλειόταν οι 10 εξαιρετικά ολιγοπληθείς Π.Ε (<15.000 άτομα) απαιτεί μέσα και χρόνο που υπερβαίνουν τα διαθέσιμα σήμερα στο ΙΔΕΜ. Περιοριστήκαμε επομένως στις προβολές τριών μόνον ενοτήτων, μετά την συνένωση κάποιων από αυτές σε μεγαλύτερες (Βλ. Δωδεκάνησα και Κυκλάδες). Η επιλογή των τριών αυτών ενοτήτων έγινε μετά από την ταξινόμηση του συνόλου τους σε τρεις μεγάλες ομάδες με βάση ένα περιορισμένο αριθμό κριτηρίων. Οι δυο από τις ομάδες που δημιουργήσαμε βρίσκονται στον αντίποδα όσον αφορά την δημογραφική τους δυναμική και οι ενότητες που επιλέξαμε από τις ομάδες αυτές (Ν. Σερρών και Κυκλάδων) θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως «αντιπροσωπευτικές» της κάθε μιας ομάδες ενώ χαρακτηρίζονται και από έντονες διαφοροποιήσεις ανάμεσα τους με βάση και μη αμιγώς «δημογραφικά» κριτήρια. Η τρίτη μεγάλη ομάδα περιλαμβάνει την πλειοψηφία των Π.Ε και η επιλεχθείσα Π.Ε (Ν. Λάρισας δεν είναι αναγκαστικά «αντιπροσωπευτική», αν και, δεν αποκλίνει σημαντικά από τους μέσους ορούς της ομάδας αυτής, ενώ διαφοροποιείται σημαντικά των δυο άλλων Π.Ε με βάση και δευτερεύοντα κριτήρια.
Οι προβολές του πληθυσμού στον ορίζοντα του 2050 για τους τρεις νομούς, όπως και για την χώρα, έγιναν με την μέθοδο των συνισταμένων κοορτών. Στην παρούσα δε μελέτη, όπως και στις προβολές σε εθνικό επίπεδο, ελήφθη ως χρόνος εκκίνησης η 1/1/2023. Η επιλεγείσα προβολική περίοδος είναι τριακονταετής, και ως εκ τούτου το τέλος της είναι η 1/1/2053. Το επιλεγέν βήμα είναι πενταετές, και επομένως τα αποτελέσματα των προβολών δίδονται για τις διαδοχικές τομές (1/1/2028, 1/1/2033, 1/1/2038,…, 1/1/2053).
Η εξέλιξη των δεικτών γονιμότητας στις προβολές των τριών νομών δεν είναι ταυτόσημες (ενίοτε δε διαφοροποιούνται σημαντικά). Το ίδιο ισχύει και για την εξέλιξη των πιθανοτήτων θανάτου καθώς ελήφθησαν διαφορετικοί πίνακες θνησιμότητας για κάθε νομό (οι πίνακες θνησιμότητας της EUROSTAT για το 2023 της Περιφ. Νοτίου Αιγαίου για τις Κυκλάδες, της Θεσσαλίας για τον νομό Λάρισας και της Περιφέρειας Βορ. Ελλάδας για τον νομό Σερρων . Στα τέσσερα όμως σενάρια που δημιουργήσαμε σε κάθε νομό (Σ.1: Σταθερή γονιμότητα/ Σ.2 : Χαμηλή γονιμότητα, Σ.3 : Υψηλή γονιμότητα και Σ.4: Ενδιάμεση γονιμότητα) η εξέλιξη της θνησιμότητας είναι η ίδια. Η επιλογή ενός κοινού σεναρίου θνησιμότητας για κάθε νομό οφείλεται στο ότι η παράμετρος αυτή, με βάση την υφιστάμενή κατανομή του πληθυσμού τους, ελάχιστα θα επηρέαζε τις αμέσως επόμενες δεκαετίες τους αναμενόμενους συνολικά πληθυσμούς, το πλήθος των ατόμων των μεγάλων ηλικιακών ομάδων και τα φυσικά τους ισοζύγια, και επομένως ο διπλασιασμός των σεναρίων (από 4 σε 8 για κάθε νομό εάν για τα κάθε ένα από τα 4 σενάρια γονιμότητας λαμβάναμε επιπλέον δυο σενάρια εξέλιξης της θνησιμότητας -«υψηλό» και «χαμηλό»- ελάχιστα θα προσέφερε.
Για την εξέλιξη της μελλοντικής γονιμότητας που τίθεται ως καθοριστική παράμετρος στα δημιουργηθέντα τέσσερα σενάρια ελήφθησαν υπόψη καταρχάς οι υποθέσεις που θέσαμε για τις προβολές σε εθνικό επίπεδο. Ειδικότερα λαμβάνεται ως δεδομένο ότι στις νεότερες γενεές – σε αυτές δηλαδή που γεννήθηκαν μετά τα τέλη της δεκαετίας του 1980 -από τις οποίες θα προέλθει το σύνολο σχεδόν των γεννήσεων στη διάρκεια της προβολικής περιόδου θα υπάρξουν: ι) τάση για μείωση του επιθυμητού αριθμού παιδιών, ιι) αύξηση -αν και με επιβραδυνόμενους ρυθμούς- της μέσης ηλικίας στην απόκτησή τους και ιιι) μέτρα για τη δημιουργία ενός ευνοϊκότερου περιβάλλοντος για την δημιουργία οικογένειας και την απόκτηση παιδιών ενώ ταυτόχρονα λαμβάνεται υπόψη και η διαφοροποιημένη ταχύτητα διάχυσης και επίδρασης στις γενεές αυτές «εξωγενών» παραμέτρων (όπως πχ το «οικολογικό άγχος»). Τα 3 σενάρια διαφοροποιούνται και ως προς το εύρος, την αποτελεσματικότητα και τον χρόνο υιοθέτησης -λαμβάνοντας υπόψη και τις «εξωγενείς» παραμέτρους- των μέτρων αυτών, παραμέτρους που οδηγούν σε διαφοροποιήσεις του «ανοίγματος» (gap) ανάμεσα στον επιθυμητό και τον τελικά αποκτώμενο αριθμό παιδιών στις νεότερες γενεές από τις οποίες, όπως ήδη αναφέραμε, θα προκύψει το σύνολο σχεδόν των γεννήσεων της τριακονταετίας 2023-52. Λάβαμε όμως υπόψη για την δημιουργία των σεναρίων και την διαφοροποιημένη ανά νομό πορεία της γονιμότητας στο παρελθόν καθώς και τα διαφοροποιημένα επίπεδά της το έτος εκκίνησης των προβολών (2023). Η εξέλιξη επομένως των δεικτών γονιμότητας στα τρία από τα τέσσερα σενάρια (Χαμηλή/ Σ. 1), Υψηλή/ Σ. 2) και Ενδιάμεση ( Σ.3) δεν διαφοροποιείται μόνον σε κάθε νομό, αλλά διαφέρει σημαντικά για κάθε σενάριο ανάμεσα στους 3 νομούς
Τέλος, δημιουργήσαμε σε κάθε νομό και ένα τέταρτο σενάριο: σταθερή μεν γύρω από τα επίπεδα του 2023 γονιμότητα για την επόμενη τριακονταετία αλλά με αυξανόμενη μέση ηλικία στην απόκτηση των παιδιών. Το σενάριο αυτό παρουσιάζει ενδιαφέρον κυρίως για έναν λόγο: από την σύγκριση των αποτελεσμάτων που δίδει με αυτά που δίδουν τα άλλα τρία σενάρια αναδεικνύει την σημασία της «δημογραφικής αδράνειας» στις μεσοπρόθεσμες προβολές, του σημαντικού δηλαδή ρόλου της κατανομής ανά ηλικία του πληθυσμού κάθε Π.Ε το έτος εκκίνησης των προβολών (το 2023). Η επίδραση της ηλιακής αυτής κατανομής είναι βαρύνουσα π.χ. στις γεννήσεις καθώς στους νομούς Λάρισας και Σερρών, παρόλη την εξαιρετικά διαφοροποιημένη πορεία των δεικτών στα σενάρια χαμηλής, ενδιάμεσης και υψηλής γονιμότητας (μείωση, ηπία ή ακόμη και σημαντική αύξησή της), ο μέσος ετήσιος αριθμός των γεννήσεων στις περισσότερες από τις επόμενες πενταετίες δεν διαφοροποιείται συνταρακτικά. Είναι όμως βαρύνουσα και στην γήρανση, καθώς το πλήθος των θανάτων στον πολύ ποιο «νεανικό» το έτος εκκίνησης νομό Κυκλάδων αυξάνεται το 2038-52, ενώ μειώνεται την ιδία περίοδο στον πολύ ποιο «γερασμένο» το 2023 νομό Σερρών.