DEMONEWS 47, 2024
Η δημογραφική εικόνα μιας ελληνικής Περιφέρειας: Θεσσαλία (Ι)
DOI: https://doi.org/10.6084/m9.figshare.27641958.v1
Η δημογραφική εικόνα στην Ελλάδα διαφέρει σήμερα σημαντικά από αυτήν των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, ενώ αεντονες διαφοροποιησεις καταγραφονται σε περιφερειακό και ενδοπεριφερειακό επίπεδο. Η εικόνα διαφέρει όχι μόνον από
Περιφέρεια σε Περιφέρεια (level Nuts 2) αλλά και στο εσωτερικό κάθε μιας από αυτές, ανάμεσα στις Περιφερειακές Ενότητες και τους Δήμους, (level Nuts 3 και 4), συχνά de ακόμη περισσότερο σε χαμηλοτερα επιεπδα (Nuts 5 και 6). Στο σύντομο αυτό κείμενο, σκιαγραφούμε την δημογραφική εικόνα μιας από τις ελληνικές Περιφέρειες, της Θεσσαλίας, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τις υφιστάμενες έντονες ενδοπεριφερειακές της διαφοροποιήσεις..
Η Θεσσαλία δεν βρίσκεται στην πλέον δυσμενή δημογραφικά θέση συγκρινόμενη με τις λοιπές ελληνικές Περιφέρειες. Προσελκύοντας έναν σχετικά μικρό αριθμό οικονομικών μεταναστών κατά τις δεκαετές του 1990 και του 2000 είχε από τις μικρότερες αυξήσεις του πληθυσμού το 1991-2001, μια μικρή σχετικά μείωση την δεκαετία 2011-2021 κατά την οποία όλες οι ελληνικές Περιφέρειες -εκτός της Κρήτης και του Ν. Αιγαίου- έχασαν πληθυσμό, και μια μεγαλύτερη μείωση (-6%) το 2011-2021, υπερδιπλάσια αυτής (-3%) της χώρας.
Όσον αφορά τους δείκτες θνησιμότητας και γονιμότητας, αυτοί βρίσκονται κοντά στους εθνικούς μέσους όρους με μικρές σχετικά διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις 5 Περιφερειακές Ενότητές της (Νuts 3 level). Η Θεσσαλία έχει σχετικά «ήπια» αρνητικά φυσικά Ισοζύγια και είναι από τις λιγότερο γερασμένες Περιφέρειες της Ελλάδας. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο όμως (ΝUTS4-6), οι αποκλίσεις από τους μέσους περιφερειακούς όρους (μεταβολές του συνολικού πληθυσμού, ηλικιακές δομές, γήρανση/νεότητα, φυσικά ισοζύγια κ.ο.κ.) είναι σημαντικές με την πλειοψηφία ενοτήτων αυτών του μη πεδινού τμήματός της να βρίσκονται σε ιδιαίτερα προβληματική θέση και στα πρόθυρα της δημογραφικής κατάρρευσης με επιπτώσεις στην οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή της. Σε αυτό συνέτεινε συσσωρευτικά σημαντικά και η εσωτερική μετανάστευση των προηγούμενων δεκαετιών, με τη εγκατάλειψη των περιοχών αυτών από τμήμα του νεανικού πληθυσμού τους.
Βάσιμα επομένως μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι από δημογραφική σκοπιά δεν υπάρχει μία Θεσσαλία, καθώς οι διαφοροποιήσεις είναι εντονότατες ανάμεσα στο εσωτερικό της και αυτό δεν αποτελεί εξαίρεση, καθώς έντονες ενδοπεριφερειακές διαφοροποιήσεις καταγράφονται στις περισσότερες Περιφέρειες της χώρας μας, με βάση τις αναλύσεις του ΙΔΕΜ. Οι έχοντες την ευθύνη σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων σε πλήθος πεδίων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο οφείλουν, επομένως, όχι μόνον να θεωρήσουν ως δεδομένες κάποιες μη αναστρέψιμες τις αμέσως επόμενες δεκαετίες τάσεις, να εκτιμήσουν τις επιπτώσεις τους και να τις λάβουν υπόψη, αλλά και να λάβουν από τώρα μέτρα, τα όποια, εκτός των άλλων, θα στοχεύουν, τόσο στην επιβράδυνση των ρυθμών μείωσης και γήρανσης του πληθυσμού, όσο και στην προοδευτική αντιστροφή κάποιων βασικών τάσεων που επηρεάζουν καθοριστικά τα δημογραφικά μεγέθη. Τα μέτρα αυτά όμως δεν είναι δυνατόν να είναι οριζόντια, και να μην λαμβάνουν υπόψη τις υφιστάμενες σημαντικές διαφοροποιήσεις σε περιφερειακό και ενδοπεριφερειακό επίπεδο.
The demography of a Greek region: Thessaly
The demographic situation in contemporary Greece is significantly different from that of the first post-war decades. At present, differences are also spatially, at the inter- and intra-regional levels, between NUTS2 regions, but also within each of them (at NUTS 3 and 4 levels) and, even more, at the lower one. In this short text, we outline the demographic situation in one of the Greek NUTS2 regions (Thessaly), highlighting at the same time some apparent intra-regional distinctions.
The demographic situation in Thessaly is better than that of the other Greek Regions. Attracting a relatively small number of economic migrants in the 1990s and 2000s, its population showed a limited increase during 1991-2001, a relatively small decrease during 2001-2011 (period during which all Greek NUTS 2 Regions -except Crete and the South Aegean) lost population, and a larger decrease (-6%) during 2011-2021, more than double of the national average (-3%).
Concerning mortality and fertility indicators, Thessaly is close to the national averages with relatively small differences between its five NUTS3 Regional Units. It has relatively ‘mild’ negative natural balances and is one of the least ageing Regions in Greece. However, at the intra-regional level (NUTS 4-6), the deviations from the regional averages (changes in total population, age structures/ageing, natural balances and so on) are significant, with most of the mountain and semi-mountain parts of the region being in a particularly problematic position and on the verge of demographic collapse, with consequences to its economic, social and territorial cohesion. Internal migration of recent decades has contributed significantly to this, mainly due to the desertion of these areas by the younger generations.
Nevertheless, based on analyses of the Institute of Demographic Research, strong deviations from the regional averages are not recorded only in Thessaly, but in most Greek Regions. Those responsible for planning and decision-making in several areas at the national and regional levels must consider certain trends irreversible in the coming decades, taking them into account and assessing their impact. They should also take measures now, aiming to slow down the rate of population decline and ageing and to gradually reverse certain key trends that have a decisive influence on demographic figures. However, these measures cannot be horizontal and should take into consideration the existing significant regional and intra-regional variations.
DEMONEWS 47, 2024, κατεβάστε το πλήρες κείμενο από εδώ – the full article in Greek