Βύρων Κοτζαμάνης
ISBN: 978-960-6679-80-3
© Αθήνα 2024, “Αλφειός” και “Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ)”
Οι δημογραφικές μας εξελίξεις και οι επιπτώσεις τους μας προβληματίζουν όλο και περισσότερο και τα πολιτικά κόμματα, οι κοινωνικοί, επαγγελματικοί και επιστημονικοί φορείς, καθώς και η κοινή γνώμη δείχνουν ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον. Μια σειρά ερωτημάτων συχνά τίθενται, όπως: Ποια είναι η δημογραφική εικόνα της Ελλάδας σήμερα και σε τί διαφέρει από αυτήν της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας; Πού είναι συγκεντρωμένος ο πληθυσμός μας και πού ήταν συγκεντρωμένος πριν από 70 χρόνια; Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές μεταπολεμικά στο μέγεθος και την ηλικιακή δομή του, στη δομή και τη σύνθεση των νοικοκυριών και των οικογενειών; Ποιες είναι οι επιπτώσεις των δημογραφικών μας εξελίξεων στο οικογενειακό περιβάλλον των ηλικιωμένων; Πώς εξελίχθηκαν διαχρονικά το φυσικό ισοζύγιο (γεννήσεις-θάνατοι), τα μεταναστευτικά ρεύματα, οι γάμοι και τα σύμφωνα συμβίωσης, η γονιμότητα των γενεών και οι γεννήσεις, η θνησιμότητα και το προσδόκιμο ζωής μας; Από ποιες αιτίες πεθαίνουμε και σε τί βαθμό διαφέρει η θνησιμότητα μεταξύ των δύο φύλων; Πώς επηρεάσθηκε η δημογραφία μας από την είσοδο των αλλοδαπών στη χώρα μας; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας; Πώς αναμένεται να εξελιχθεί ο πληθυσμός μας τις επόμενες δεκαετίες; Είναι δυνατόν να αυξηθούν οι γεννήσεις και η γονιμότητα και να αποφευχθεί η γήρανση; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που βρίσκονται στην επικαιρότητα, τίθενται όλο και πιο συχνά στα ΜΜΕ και απασχολούν την κοινή γνώμη.
Ταυτόχρονα, μαζί με τα ερωτήματα αυτά που αφορούν αποκλειστικά τη χώρα μας, τίθενται και άλλα, που αναφέρονται στο ευρύτερο περιβάλλον μας: Παρακμάζει δημογραφικά η Ευρώπη; Σε τί διαφέρει η εξέλιξη του πληθυσμού της Ελλάδας από τις άλλες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Είναι δυνατόν η μετανάστευση να αντισταθμίσει το έλλειμα των γεννήσεων στην Ε.Ε.; Είναι σε όλες τις χώρες της περισσότεροι οι θάνατοι από τις γεννήσεις; Διαφοροποιείται στην ΕΕ. η γήρανση του πληθυσμού, αποκτούμε λιγότερα ή περισσότερα παιδιά η ακόμη ζούμε περισσότερα ή λιγότερα χρόνια απ’ ότι σε άλλες χώρες της Ε.Ε.; Εγείρονται, όμως, και ερωτήματα που αφορούν ευρύτερα τον πλανήτη μας, όπως: Πώς έχει εξελιχθεί και πώς αναμένεται να εξελιχθεί ο πληθυσμός του; Πού είναι συγκεντρωμένος, ποιος είναι ο βαθμός αστικοποίησής του και ποιες είναι οι ανισότητες απέναντι στον θάνατο; Είναι η γήρανσή του αναστρέψιμη; Πώς αναμένεται να εξελιχθούν μελλοντικά τα μεταναστευτικά ρεύματα; Γιατί στο παρελθόν τα ζευγάρια αποκτούσαν περισσότερα παιδιά από ό,τι σήμερα; Είναι ο υπερπληθυσμός κίνδυνος για την επιβίωση στον πλανήτη μας;
Στα ερωτήματα αυτά που ενδεικτικά και μόνον αναφέρουμε έρχεται να απαντήσει το μικρό αυτό βιβλίο (Δημογραφία – 55 ερωτήσεις) από τις Εκδόσεις Αλφειός σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ). Η έκδοση αυτή απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό και σε όσες /-ους εμπλέκονται στην λήψη μέτρων πολιτικής ή ακόμη είναι επιφορτισμένοι με την ενημέρωση της κοινής γνώμης και στοχεύει να δώσει απλές και κατανοητές απαντήσεις σε μια σειρά επιλεγμένων ερωτημάτων που τίθενται συχνά στη δημόσια συζήτηση.
Για το βιβλίο αυτό βλ. και Εκδόσεις Αλφειός, Δημογραφία 55 ερωτήσεις – Αλφειός (alfeiosbooks.com)
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Πρόλογος
- Ποια είναι η δημογραφική εικόνα της Ελλάδας σήμερα;
- Σε τί διαφέρει δημογραφικά η Ελλάδα σήμερα από το 1950;
- Πόσες απογραφές έχουν γίνει μεταπολεμικά στην Ελλάδα;
- Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του νόμιμου και του μόνιμου πληθυσμού;
- Πού συγκεντρωνόταν ο πληθυσμός της Ελλάδας πριν και που τώρα;
- Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές στο μέγεθος και την ηλικιακή δομή του πληθυσμού από το 1950 έως σήμερα;
- Ποιες είναι οι επιπτώσεις των δημογραφικών εξελίξεων στο οικογενειακό περιβάλλον των 65 ετών και άνω;
- Ποιες είναι οι σημαντικότερες αλλαγές στη δομή των νοικοκυριών και των οικογενειών μεταπολεμικά;
- Σε τί διαφέρει η Ελλάδα από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες σήμερα;
- Πώς εξελίχθηκε το φυσικό ισοζύγιο (γεννήσεις- θάνατοι) μετά το 1950;
- Πώς εξελίχθηκαν μεταπολεμικά τα μεταναστευτικά ρεύματα στην Ελλάδα;
- Πώς επηρέασε τη δημογραφία η είσοδος αλλοδαπών στην Ελλάδα μετά το 1990;
- Πώς εξελίχθηκε μετά το 1950 η μέση προσδοκώμενη ζωή στη γέννηση και γιατί αυξάνονται διαρκώς οι θάνατοι;
- Σε ποιες ηλικίες και από ποιες αρρώστιες πεθαίνουμε σήμερα στην Ελλάδα;
- Ποιες είναι οι πιθανότητες θανάτου ανά ηλικία σήμερα και ποια είναι η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων;
- Πώς έχουν εξελιχθεί οι γεννήσεις και η γονιμότητα των γενεών στην Ελλάδα;
- Ποια είναι τα ποσοστά των γεννήσεων με φυσιολογικό τοκετό και ποια με καισαρική στην Ελλάδα;
- Πώς έχουν εξελιχθεί οι τρεις και πλέον γεννήσεις τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα;
- Πώς έχουν εξελιχθεί οι εκτός γάμου γεννήσεις;
- Είναι δυνατόν να αυξηθούν οι γεννήσεις και ο αριθμός των παιδιών που κάνουμε κατά μέσο όρο στην Ελλάδα;
- Θα λύσουν οι πολύτεκνες οικογένειες το «δημογραφικό»;
- Οι αλλοδαπές γυναίκες κάνουν πολύ περισσότερα παιδιά από τις Ελληνίδες;
- Ποια είναι η εξέλιξη των γάμων και των συμφώνων συμβίωσης μετά το 1980 στην Ελλάδα;
- Πώς αναμένεται να εξελιχθεί ο πληθυσμός της Ελλάδας μέχρι το 2050;
- Είναι δυνατόν να αποτραπεί η μείωση των απασχολουμένων παρά την αναπόφευκτη μείωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας;
- Είναι αναστρέψιμη η γήρανση του πληθυσμού μας τις επόμενες δεκαετίες;
- Αληθεύει ότι η οικονομική κρίση και η πανδημία έχουν επηρεάσει –και θα επηρεάσουν– τις γεννήσεις και τη γονιμότητα των γενεών στην Ελλάδα;
- Η οικονομική και η προσφυγική κρίση έχουν επηρεάσει το πλήθος και την κατανομή ανά υπηκοότητα των αλλοδαπών στην Ελλάδα;
- Ποιες ήταν οι επιπτώσεις του COVID-19 στα φυσικά ισοζυγία των Δήμων της Ελλάδας;
- Ποιο το ειδικό βάρος του πληθυσμού της Ευρώπης και των χωρών-μελών της Ε.Ε. στον παγκόσμιο πληθυσμό;
- Διαφέρει η εξέλιξη του πληθυσμού της Ελλάδας από τις άλλες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης την τελευταία εικοσαετία;
- Αληθεύει ότι σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις;
- Διαφοροποιείται η γήρανση του πληθυσμού ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
- Διαφέρουν οι πληθυσμιακές πυραμίδες της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2022;
- Αποκτούμε λιγότερα ή περισσότερα παιδιά από τους άλλους ευρωπαίους και σε ποια ηλικία;
- Ποιο είναι το ειδικό βάρος των εκτός γάμου γεννήσεων στην Ε.Ε και τις χώρες-μέλη της;
- Ποια είναι η ένταση της γαμηλιότητας στην Ε.Ε;
- Ποιο είναι το προσδόκιμο ζωής στη γέννηση και στην ηλικία των 65 ετών στις χώρες-μέλη της Ε.Ε πριν και μετά την πανδημία;
- Μπορεί η μετανάστευση να αντισταθμίσει την μείωση του πληθυσμού στις ευρωπαϊκές χώρες;
- Γιατί γίνεται αναφορά στη «δημογραφική παρακμή» της Ευρώπης;
- Πώς έχει εξελιχθεί ο πληθυσμός του πλανήτη μας;
- Ποιο φύλο υπερισχύει στον πλανήτη μας και ποιο είναι μακροβιότερο;
- Με ποιους ρυθμούς αυξήθηκε ο πληθυσμός του πλανήτη μας μετά το 1950 και πώς θα αυξηθεί μέχρι το 2050;
- Τί είναι η «δημογραφική αδράνεια»;
- Πώς κατανέμεται ο παγκόσμιος πληθυσμός;
- Ποιο είναι το ποσοστό αστικοποίησης στον πλανήτη μας;
- Πόσα παιδιά κάνουμε σήμερα στον πλανήτη μας;
- Ποιες είναι οι ανισότητες ως προς τον θάνατο στον πλανήτη μας;
- Είναι αναστρέψιμη η γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού;
- Είναι ο υπερπληθυσμός κίνδυνος για τη ζωή στον πλανήτη μας;
- Θα αυξηθεί η μετανάστευση στον πλανήτη μας τα επόμενα χρόνια και πόσο αναπόφευκτη είναι η αύξηση των «περιβαλλοντικών» προσφύγων/ μεταναστών;
- Γιατί στο παρελθόν τα ζευγάρια αποκτούσαν περισσότερα παιδιά από ό,τι σήμερα;
- Αληθεύει ότι υπάρχουν σήμερα περισσότερα παιδιά από ηλικιωμένους στον πλανήτη;
- Τί είναι η «δημογραφική μετάβαση»;
- Πώς γίνεται η αντισύλληψη σήμερα στην Ευρώπη και στον κόσμο;
ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΟΡΩΝ